“Who does not respect and not value your past is not worthy of respect, present or future rights to.” Marshal Józef Piłsudski „Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości.” Marszałek Józef Piłsudski
W wewnętrznej nomenklaturze fabrycznej średnia ciężarówka serii 464 opracowana została pod koniec 1937 r. na potrzeby ciężkiego transportu wojskowego i cywilnego. Model 3 Ro NM (czyli diesel wojskowy) narodził się w 1938 roku, według specyfikacji wojskowej. Zapotrzebowanie określało wymagania na ciężki samochód ciężarowy mający zastąpić dotychczas używane Lancia Ro. Podstawowe zmiany to zastosowanie nowego 5-cylindrowego silnika wysokoprężnego, zastosowanie – w przeciwieństwie do poprzedników – opon pneumatycznych i nowa transmisja pozwalająca wykorzystać podczas jazdy 8 przełożeń. Nowa Lancia 3 Ro NM mimo napędu 4x2, okazała się wyjątkowo wytrzymałym i niezawodnym oraz wszechstronnym samochodem, który mógł działać z dobrym skutkiem na wszystkich teatrach wojny i we wszystkich warunkach pogodowych, od sowieckich stepów po afrykańskie pustynie.
Autor: Maciej Tomaszewski
Ciężarówki serii 464 produkowane w latach 1938-46 nazywano wersją „krótką”, charakteryzowały się rozstawem osi 430 cm. Ciężarówki serii 564 były produkowane w latach 1938-43. Ciężarówki serii 266 o rozstawie osi zwiększonym do 4,85 m nazywano wersją „długą” wyprodukowano w ilości 611 sztuk w latach 1939-49. W 1941 r. wyprodukowano 142 ciężarówki serii 466 o zwiększonym rozstawie osi wyposażone w instalację gazu generatorowego. Ciężarówki serii 566 produkowane w latach 1945-47 posiadały elektryczny rozrusznik silnika, zwiększono ich szerokość do 2,5 m, zastosowano nowy układ hamulcowy i zmieniono zawieszenie tylne.
Jak to było praktykowane w większości pojazdów z okresu powstania tej konstrukcji, rama pojazdu była skonstruowana tak, by móc przystosować produkowany pojazd do wymogów odbiorcy montując różne typy karoserii czy skrzyni ładunkowych lub zamiast nich wyposażenia specjalistycznego. Karosowaniem podwozi zajmowały się takie firmy jak Viberti i Zagato w tym karosowano podwozia jako autobusy. Od roku 1940 jedną z podstawowych stała się wersja przeznaczona do przewożenia żołnierzy 3Ro P.
Jak to zwykle bywa 3Ro narodziły się z wcześniejszych rozwiązań a same posłużyły do rozwoju innych konstrukcji. Na bazie Lancia Ro i 3Ro w 1942 r. opracowano nowy samochód serii 267 czyli model Lancia Esaro wyprodukowany w ilości 2012 egzemplarzy. Miały one silniki nieco mniejszej mocy, ale o ograniczonym zużyciu paliwa i były bardziej ekonomiczne. W latach 1942-45 model ten był produkowany w wersji BM z silnikiem benzynowym a po wojnie w latach 1946-48 w wersji NM z silnikiem wysokoprężnym. Natomiast Lancia Esaro posłużyła do przygotowania serii 864 znane jako Lancia Esatau i produkowane od 1947 r., a po modernizacjach w 1957 r., aż do 1963 r.
Lancia 3Ro produkowany był w wielu wariantach: transportu wojsk, transportu zaopatrzenia, ruchomych warsztatów naprawczych, cysterny paliwa, cysterny wody, jak i w wersjach uzbrojonych z działami: przeciwlotnicze Breda 20/65, haubice 100/17 i armaty przeciwlotnicze Ansaldo 90/53. Dane produkcyjne są sprzeczne, ale w latach 1939 do 1944 zbudowano na potrzeby włoskie około 9500 ciężarówek 3 Ro (podawane jest też np. że 9490 wyprodukowano na potrzeby wojskowe a dalsze 1500 na potrzeby cywilne przed końcem wojny).
Rok produkcji:
Wyprodukowano:
1939
657
1940
2646
1941
3162
1942
1643
1943
1205
1944
51
W 1945 r. wyprodukowano 1 sztukę. Ogólna produkcja – według tego zestawienia - zamknęłaby się liczbą 9365 sztuk.
Po zawieszeniu broni 8 września 1943 r. wiele takich pojazdów przejęli Niemcy. W kwietniu 1944 w fabryce Lancii pod niemiecką kontrolą, niemieckie siły zbrojne zamówiły 772 samochodów 3Ro zbudowanych w okresie od stycznia 1944 do lutego 1945 roku. Niemieckie źródła sugerują, że Wermacht otrzymywał te ciężarówki już od 1943 r. do lutego 1945 r. Jak też Niemieckie źródła w zestawieniach liczby wyprodukowanych 3Ro sugerują, że owe 9500 wyprodukowanych do zakończenia wojny 3Ro obejmują także pojazdy dostarczone Niemcom. Partię 100 ciężarówek wyprodukowano z niemiecką znormalizowaną kabiną “Einheits”, dla oszczędności materiałów wojskowych wykonaną z drewna. Swoje 3Ro Niemcy używali w Oberkommando Süd-West (we Włoszech) i w Oberkommando Süd-Ost (na Bałkanach).
Produkcję 3Ro NM kontynuowano także po wojnie do 1950 r. i ogólna liczba pojazdów jaka została wyprodukowana także różni się w źródłach. Włosi podają 15222 sztuki (Rozpiętość źródeł sięga jednak od ok 12 do 16 tysięcy sztuk). Lancia 3 Ro pozostały w służbie armii włoskiej do 1964 roku kiedy to ostatni taki pojazd został skreślony z wyposażenia.
DANE TECHNICZNE:
Położony z przodu górnozaworowy silnik rzędowy typu 102, miał 5 cylindrów i pojemność skokową 6875 cm3. Był to 4-suwowy 20-zaworowy silnik wysokoprężny z bezpośrednim wtryskiem i głowicą ze stopu aluminium z wymiennymi gniazdami zaworów. Tuleje cylindrów były wymienne w bloku silnika, miska olejowa wykonana z blachy aluminiowej. Moc jest podawana np. jako 93 hp i 96 CV a w innym miejscu jako 93 CV. Prawdopodobnie wynosiła 93 KM przy 1860 obr/min. Pompa paliwowa firmy Bosch typu PESB 70/402/S442. Zębata pompa oleju wymuszała smarowanie. Filtr oleju samooczyszczający się typu Semundat. Aż do końca wojny samochody wyposażone było w system rozruchu za pomocą koła zamachowego ze sprzęgłem wyposażony w napędzany ręcznie system korbowy pozwalający rozpędzić koło zamachowe. Po wojnie na ocalałych pojazdach wymieniano je na rozruszniki elektryczne. Chłodnica wyposażona w termostat składała się z wymiennych rurek pionowych z zamocowanymi blaszkami powiększającymi powierzchnię chłodzenia. Przepływ cieczy chłodzącej zwiększała pompa odśrodkowa a nawiew powietrza wymuszał wentylator. Instalacja elektryczna 12 V służyła tylko do oświetlenia i sygnalizacji, przez co zasilana była przez prądnicę Marelli D90R3 12/1100 i nie posiadała akumulatora.
Skrzynia biegów z 4 biegami normalnymi i 4 zredukowanymi oraz biegiem wstecznym normalnym i zredukowanym. Pojedyncze suche sprzęgło tarczowe. Wał napędowy z przodu miał stożkową przekładnię o spiralnych zębach był pełny i posiadał 2 elastyczne złącza. W tylnej części był rurowy wyposażony w dwa uniwersalne przeguby zamontowane na rolkach. Tylny most z ręczną blokadą mechanizmu różnicowego z podwójną redukcją (1:7,86). Zawieszenie na pół-eliptycznych resorach piórowych. Hamulce bębnowe działające na wszystkie 4 koła z dwoma obwodami dla nożnego pedału i ręcznej dźwigni. Dla przyczepy oddzielny układ hamulcowy, typu Marelli na sprężone powietrze pozwalał też na ewentualne pompowanie kół. Koła szprychowe z obręczami całkowicie stalowe z ogumieniem pneumatycznym 270X20. W armii włoskiej dość długo preferowano ogumienie typu masyw, dlatego niektóre 3Ro używały takiego ogumienia. Na tylnej osi koła podwójne. Rama spawana w formie drabiny z 5 elementami poprzecznymi i dwoma wspornikami pod silnik. Z tyłu hak holowniczy o uciągu 9500 kg. Kabina wojskowego typu Viberti miała otwierane boczne drewniane drzwi, ale nie miała szyb bocznych i można było w tym miejscu mocować brezentowe osłony z foliowymi przeźroczystymi okienkami. Przednie szyby były uchylne do góry na zawiasach i wyposażone w wycieraczki. Nad siedzeniem pomocnika kierowcy znajdował się otwierany prostokątny właz. Kabina przeznaczona była dla 2 osób. Pod siedziskiem załogi znajdował się metalowy zbiornik paliwa o pojemności 135 litrów, wyglądający jak umieszczona w poprzek długa beczka. Standardowa drewniana skrzynia ładunkowa miała długość 4,79 m. Pozwalała ona przewozić 32 żołnierzy lub 7 koni lub mułów.
Masa pojazdu w stanie gotowości do działania 5610 kg, masa całkowita 12000 kg. Ładowność 6390 kg. W pełni obciążony przyczepa wagi 12000 kg. Prędkość maksymalna na drodze 45 km/h. Zdolność pokonywania wzniesień na 1 najniższym biegu: 26% (podawane jest też 27%). Średnie zużycie paliwa: 25 litrów oleju napędowego na 100 km (podawane jest też 24 litry) w pełnym obciążeniu pojazdu. Zużycie oleju 0,45 kg na każde 100 km.
Przy okazji warto dodać, że choć we Włoszech obowiązywał ruch prawostronny, to jednak kierowcy zajmowali miejsca po prawej stronie. Jak zwykle istnieją dwie szkoły i różne uzasadnienia (szkoła pruszkowska i wołomińska ;) ). W tym wypadku Włosi uznali, że lepiej jeśli kierowca będzie miał baczenie na prawą krawędź jezdni. Jeśli się zważy, że w tamtych czasach drogi nie były tak dobre, szerokie i bezpieczne jak obecnie, a wiele z nich w wypadku Włoch, biegło wijąc się po wzgórzach a nawet nad górskimi przepaściami, to można to podejście zrozumieć.
Państwo:
Włochy
Typ:
Lancia 3 Ro NM
Długość:
7,25 m
Szerokość:
2,35 m
Wysokość:
3,00 m
Masa w gotowości:
5610 kg
Masa całkowita:
12000 kg
Ładowność:
6390 kg
Napęd:
Lancia typ 102 diesel 6875 cm3
O mocy:
93 KM przy 1860 obr/min
Prędkość maksymalna na drodze:
45 km/h
Trakcja:
4x2
Zasięg:
450 km
Pokonywane wzniesienia:
26%
Ciężarowe 3Ro wsławiły się przewożąc i holując wyjątkowo duże ciężary np. czołg L6/40 a nawet cięższe na skrzyni ładunkowej, przy tym przewożąc czołgi średnie M 13/40 lub działa Semovente da 75/18, ale na holowanych specjalnych przyczepach Viberti lub Bartoletti. Samochód imponował swą mocą i wytrzymałością. W wielu wypadkach podawana jest jego ładowność na skrzyni jako 8000 kg.
Wersje produkowane na potrzeby włoskie:
Wersja podstawowa: posiadał standardową drewnianą skrzynię ładunkową długości 4,79 m. Był przeznaczony do przewożenia 32 żołnierzy lub 6390 kilogramów ładunku w materiałach, wyposażeniu lub amunicji.
Wersja cysterny paliwowej karosowana przez Viberti ze zbiornikiem na 5000 litrów paliwa
Wersja do przewożenia wody karosowana przez Viberti ze zbiornikiem 5000 litrów wody.
Wersja karosowana przez Viberti przewożąca dwa zbiorniki po 2000 litrów na wodę.
Ruchomy warsztat naprawczy.
Ruchome biuro Modello 38. Ruchome biuro tego typu wraz z przyczepą mieszkalną zostało ofiarowane przez Włochów w 1941 roku generałowi Erwinowi Rommlowi w Afryce Północnej.
Transporter amunicji dla baterii dział praeciwlotniczych 90/53 (autocannoni 90/53). Na skrzyni ładunkowej umieszczono 4 metalowe skrzynie, każda po dwa otwierane wieka, mieszczące łącznie 210 naboi.
Ciągnik artyleryjski.
Wersja do transportu czworonogów (w armii włoskiej w piechocie występowało wiele jucznych mułów zastępujących występujące w naszej armii biedki konne czy wozy – co było wprzystosowaniem do działań w górach - oprócz koni do holowania dział czy koni wierzchowych, dlatego nazywano je ogólnie czworonogami). Wersja ta miała wyposażenie typowe dla używanych w armii włoskiej pojazdów tej klasy, a więc podniesionymi burty skrzyni ładunkowej, składaną wzdłuż rampę ładunkową przewożoną przymocowaną do burt skrzyni ładunkowej. Rampa miała też składane boczne poręcze na których napinano brezent by konie nie bały się wchodzić na rampę. Standard pojazdu pozwalał przewozić jednorazowo 7 koni.
Pojazd do przewozu pojazdów pancernych (portacarri). Przeznaczony był do transportu czołgów i dział pancernych bezpośrednio na skrzyni ładunkowej i holowania specjalnej przyczepy do przewożenia czołgów typu Viberti i Bartoletti.
Samobieżny zestaw przeciwlotniczy z działkiem 20 mm (Breda 20/65 Modello 1935).
Samobieżne działo przeciwlotnicze 90 mm (autocannone da 90/53). Wersji tej poświęcony będzie osobny artykuł.
Samobieżna haubica 100 mm (autocannone da 100/17.)
Podwozie ciężarówki Lancia 3Ro posłużyło też do stworzenia innych mniej lub bardziej eksperymentalnym pojazdów. Dość popularnymi, w włoskim wojskowym sprzęcie były ciężarówki opancerzone. Jeśli ktoś sądzi, że wymyślili je dopiero współcześnie w Iraku amerykanie, to się myli. Koronnym tego przykładem jest włoski Fiat 665NM protetto o dość wszechstronnym opancerzeniu. W wypadku Włoch były to pojazdy do zadań przeciw partyzanckich. Jak widać na załączonym zdjęciu, także ciężarówki 3Ro doczekały się takiej opancerzonej wersji ciężarówki, choć jak widać opancerzenie nie było pełne. Kolejnym przykładem wykorzystania podwozia Lancii jest wybudowanie pojazdu opancerzonego 3Ro blindato dla oddziałów bezpieczeństwa partii faszystowskiej brygady "Mussolini" (XXXVI Brigata Nera "Mussolini") nazwany później imieniem "Piacentini" (“Natale Piacentini”). Pojazd ten, widoczny na jednym ze zdjęć, jest tematem osobnego artykułu.
”The vehicles tactical and logistic of the Royal Italian Army until 1943″; Nicola Pignato i Filip Cappellano; przez Army – Historical Office, Rzym 2005
“Italian truck-mounted artillery in action”; Nicola Pignato i Ralph Riccio; rok 2010
“Ruote in divisa: un secolo di veicoli military”; Brizio Pignacca i Giorgio Nada, Milan
“Storia illustrata del Camion Italiano”; Fondazione Neri
“La meccanizzazione dell'esercito fino al 1943”; L. Ceva i A. Curami
„Gli autoveicoli del Regio Esercito nella seconda guerra mondiale”; N. Pignato, Storia Militare
W poniższym filmie można zaobserwować skomplikowaną pracę kierowcy ciężarówki Lancia 3Ro. To zupełnie co innego niż w dzisiejszych samochodach. Skrzynia nie miała synchronizacji i podczas jazdy w urozmaiconym terenie stale musiały pracować ręce i nogi (ale też i głowa) z podwójnym wysprzęglaniem przegazówkami a w wypadku tego samochodu jeszcze wieloma dźwigniami sterowanymi ręcznie w określonej kolejności.