Jednostka dyspozycyjna dowódcy PSZ w ZSRS utworzona rozkazem gen. dyw. Andersa w dniu 17 kwietnia 1942 r., w Jangi-Jul (Uzbekistan, miejsce stacjonowania dowództwa i sztab PSZ w ZSRS). Dowództwo nad nią objął znany z zamiłowania do dyscypliny, przybyły z Wielkiej Brytanii, rtm. Zbigniew Kiedacz.

 

Skład organizacyjny: 1 kompania / 2 kompania / pluton łączności / pluton przeciwpancerny / pluton saperów.

 

W maju 1942 r. stan jednostki wynosił: 15 oficerów i 360 szeregowych. Uzbrojenie stanowiły dostarczone przez Sowietów: karabiny SWT wz. 40 (138 szt.), pistolety maszynowe PPSz wz. 41 (153 szt.), CKM-y Maxim wz. 10 (6 szt.), RKM-y Diegtiariew wz. 28 (9 szt.), rewolwery Nagant wz. 1895 (609 szt.) oraz moździerze 82 mm wz. 37 (6 szt.). Na stanie batalionu były również dwa konie i motocykl.

 

W sierpniu 1942 r., w drugiej ewakuacji, batalion został przetransportowany drogą morską do Iranu. W momencie przybycia do Pahlevi stan batalionu wynosił 662 ludzi (łącznie oficerowie i szeregowi).

 

W dniu 3 października 1942 r., po przeniesieniu do Iraku, batalion został przekształcony w jednostkę rozpoznawczą - 15 Pułk Kawalerii Pancernej - 5 Kresowej D.P.  1 grudnia 1943 pułkowi temu nadano miano 15 Pułk Ułanów Poznańskich.

 

„W Jangi-Julu zostały (…) zorganizowane dwa oddziały o charakterze specjalnym. Jeden z nich, dowodzony przez rtm. Zbigniewa Kiedacza, nosił nazwę „Batalion S” - pomyślany, jako batalion spadochroniarzy, liczył czterystu ludzi specjalnie dobranych i wyjątkowo dobrze szkolonych. Była to jednostka wzorowa. Drugim takim oddziałem był dowodzony przez rtm. Florkowskiego dywizjon rozpoznawczy armii, który powstał ze szwadronu przybocznego dowódcy armii. Dywizjon ten został mi podporządkowany, jako oficerowi do zleceń. Liczył trzystu sześćdziesięciu ludzi. Był również wspaniale wyszkolony. I miał wyjątkowo dobry zespół zarówno oficerów, jak i żołnierzy.”

 

Jerzy Klimkowski, Byłem adiutantem gen. Andersa, wydawnictwo MON, Warszawa, 1959, str. 270.

 

 

 

Kompania została powołana do życia rozkazem gen. dyw. Andersa z dnia 20 września 1941 r., w Buzułuku. Po upływie niespełna miesiąca nastąpiła zmiana jej nazwy na Szwadron Przyboczny. Organizatorem i pierwszym dowódcą pododdziału był rtm. Czesław Florkowski.

 

Skład organizacyjny kompanii: poczet dowódcy / pluton rozpoznawczy na motocyklach / 3 plutony liniowe / pluton mieszany (drużyna przeciwpancerna, drużyna CKM) / drużyna gospodarcza. Razem około: 250 oficerów i szeregowych.

 

Do obowiązków Szwadronu Przybocznego, oprócz zadań ochronnych i wartowniczych, należało również wystawianie szwadronu honorowego (oraz orkiestry).

Po przeniesieniu (styczeń 1942 r.), do Jangi-Jul stan szwadronu został powiększony. W dniu 13 kwietnia 1942 r. nastąpiła kolejna zmiana nazwy, tym razem na Oddział Przyboczny Dowódcy PSZ w ZSRS.

 

5 sierpnia 1942 r., Oddział Przyboczny przemianowano na Dywizjon Rozpoznawczy Dowództwa APW. Komendę nad nim powierzono rtm. Jerzemu Klimkowskiemu (dotychczasowy dowódca został jego zastępcą).

 

8 sierpnia 1942 r. Dywizjon ewakuowano do Iranu. Po przekształceniu go, na terenie Iraku, w pułk, otrzymał nazwę 12 Pułk Kawalerii Pancernej. Pierwszego grudnia 1943 przemianowano go na 12 Pułk Ułanów Podolskich, który jako oddział rozpoznawczy wszedł w skład 3 Dywizji Strzelców Karpackich.

 

Prezentowany na zdjęciach żołnierz Batalionu „S” ubrany jest w wykonany z drelichu zestaw składający się z bluzy i spodni (Denim Overalls, 1939 Pattern). Nogawki spodni spięte spinaczami parcianymi, na nogach wykonane z groszkowanej skóry trzewiki brytyjskie. Ciekawostką jest oporządzenie skórzane Pattern 39 złożone z pasa głównego, szelek, ładownic i noszaka manierki. Uwagę zwraca jego magazynowy stan. Oporządzenie tego typu, wprowadzone z powodu niedostatku parcianego, nie doczekało się nigdy frontowego użycia przez armię brytyjską. Poza m.in. Polakami i Czechami w ZSRS używały go jedynie oddziały Home Guard. Na głowie żołnierza angielski hełm Mk. II z namalowanym białą farbą orłem. Uzbrojenie stanowi sowiecki pistolet maszynowy PPSz wz. 1941, wprowadzony na wyposażenie RKKA w drugiej połowie grudnia 1940 roku (Do końca roku 1941 wyprodukowano ponad 90.000 sztuk.). 

 

 

Załączone zdjęcie archiwalne zostało wykonane w Jangi-Jul, w roku 1942 r. Są to obchody święta Konstytucji 3 Maja. Batalion „S” defiluje przed gen. bryg. Zygmuntem Bohusz-Szyszko (szefem sztabu i zastępcą dowódcy PSZ w ZSRS), przedstawicielami RKKA oraz pracownikami Ambasady Polskiej w ZSRS. Bywa, że zdjęcie to jest opatrywane podpisem, iż jest to defilada przed gen. dyw. Andersem. Jest to ewidentna pomyłka, gen. Anders przebywał w tym czasie w Anglii.

 

O ww. uroczystości możemy przeczytać w Dzienniku czynności gen. Andersa (1941-1945, Bogusław Polak, Koszalin, 1998):

 

„3 V - niedziela. O godz. 9:00 Msza św. i przysięga Oddziału Przybocznego na placu ćwiczeń Oddziału Przybocznego, doskonale zorganizowane i ładne, rtm. Kiedacz w ciągu 6 dni tak przygotował batalion, że wszystkich sobie zyskał i w podziw wstawił, po tym defilada. Doskonała i ładna, bardzo dobrze przeszły ochotniczki.

 

Godz. 14:00 obiad żołnierski pod szopą, bardzo dobrze zorganizowany, byli przedstawiciele władz sowieckich.

 

Wieczorem w Oddziale Przybocznym ognisko - akademia fantastycznie zorganizowana i bardzo udana (…) po południu odbył się mecz siatkówki między oddziałami w Jangi-Jul i wygrała drużyna Oddziału Przybocznego zresztą zupełnie niespodziewanie. W ogóle wrażenie z całego dnia fantastyczne, jakkolwiek popsuli nam [ją] trochę nasi gospodarze prawdopodobnie, bo w nocy na miejscu gdzie miała być trybuna - wylano kilka beczek gnojówki, pomimo zasypania ziemią, zapach był odpowiedni.”