Temat ten obrósł niemal legendą. Niektórzy wstawiali w internecie swoje własne wyobrażenia o tych kutrach, jako fakt oczywisty. Najwyższy czas wyjaśnić tę sprawę.

Autor: Maciej Tomaszewski

Plany rozbudowy floty rzecznej pojawiły się już w II programie budowy polskich okrętów z początku 1920 r. Był on zupełnie nierealny w części morskiej, a w części dotyczącej okrętów rzecznych przewidywał powstanie: 4 dużych monitorów, 20 małych monitorów, 25 motorówek uzbrojonych, 24 ślizgacze, 6 barek paliwowych i 2 barek warsztatowych. Faktycznie w stoczni Gdańskiej w 1920 r. powstały 4 monitory lecz nie zdążyły one wziąć udział w wojnie z bolszewikami. Kupiono też 11 motorówek i kutrów, w tym, jak się okazało doskonałe kutry holownicze typu Linz zakupione w Austrii. We Włoszech kupiono też 6 wodnosamolotów. Sprzęt wówczas cenny, ale nie dotarł na czas. W ten sposób Flotylla Pińska w okresie walk 1919-1920 opierała się głównie na tym co udało się jej zdobyć.

Kutry moździerzowe pojawiły się w palnie rozbudowy Flotylli Pińskiej na lata 1931-1938, przedstawionym w 1933 r., a stanowiązym udoskonaloną wersję planu na lata 1931-1934. Plan został częściowo zrealizowany. Kutry moździerzowe znalazły się w jego niezrealizowanej części. Zamierzano wybudować 2 kutry moździerzowe na co przewidywano 128 000 złotych. 

Z planu z 1931-1938. zrealizowano w całości praktycznie tylko pozycję drugą z tabeli w postaci trzech kryp artyleryjskich, jednak konieczność przebudowy kanonierki Zaradna powiększyło koszt tej pozycji do 575 000 zł. Zostały wybudowane w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej w Pińsku dalej zwanych w skrócie WPMW w Pińsku. Ponadto wykonano uznawany za nieudany CKU Nieuchwytny, którego koszt wyniósł 449 000 zł był bliski planowanego. Wykonała go Stocznia Modlińska PZInż. Stocznia Modlińska wykonała także jeden ścigacz typu S, który oznaczono później KU-30 za kwotę zbliżoną do planowanej. Wykonano także serię kutrów: LKU-16, LKU-17, LKU-18 i LKU-19 w WPMW w Pińsku. Łączny koszt tych czterech kutrów w stosunku do planu został przekroczony i wyniósł 367 000 zł. Wykonano także trzy trałowce pancerne, przebudowano trzy statki uzbrojone na uzbrojone statki OPL oraz przebudowano krypę K-5 na statek minowo-gazowy Mątwa.

Plan miał być skorygowany planem z 1935 r., ale nie wszedł on w życie. Ten poprawiony plan podtrzymywał np. budowę monitorów CM, ale już nie przewidywał budowy kutrów moździerzowych.

Nowy plan z 1936 r. był już zupełnie innym planem. Zawierał jedynie trzy niezrealizowane jeszcze pozycje z planów poprzednich, to jest ścigacze typu S, dokończenie serii trałowców bojowych i stworzenie eskadry lotniczej.

Odesłanie Oddziału Wydzielonego Wisła na rzekę Wisła, spowodowało deficyt w kutrach, które postanowiono zastąpić kutrami holowniczymi: 5 jednośrubowymi i 1 dwuśrubowym wzorowanymi na austriackich KU-1 i KU-5. Zamówiono je dodatkowo, ale dopiero w kwietniu 1939 r. Teraz to co wiem na temat prawdziwych planów kutra moździerzowego typu M: 

W ten sposób o kutrach moździerzowych zapomniano a w archiwum znajdują się tylko ich rysunki i dokumenty o nich. Zaintrygowała mnie ta inicjatywa i konstrukcja samego kutra. Jestem bardzo ciekawy jak sprawdzałby się w praktyce. Poniżej garść danych technicznych.

Osobiście zainteresowało mnie przeznaczenie jedynie 420 kg na masę sześciu członków załogi i to w latach trzydziestych. Jestem ciekawy ilu z obecnych potencjalnych 19-29 latków spełniałoby ten warunek. Dajcie znać :D Zresztą podziwiałem to i w innych kalkulacjach z tego okresu, np. w samolotach. Tak żartem: to nie dopowiedziano, czy w ubraniach czy bez i czy z wyposażeniem, czy bez :) , cóż takie były czasy i nikomu się nie przelewało. Średnia wzrostu i wagi była inna. Gdy czyta się dane o ludziach walczących w wojnie 1919-1920, to aż smutek bierze, że tak niedożywieni ludzie walczyli o Polskę... .

Bibliografia

Historyczne dokumenty i rysunki techniczne z archiwum Wojskowego Biura Historycznego (kiedyś CAW).